Tim eksperata, predvođen CEA, u okviru projekta Procena i racionalizacija potencijala Inicijative Otvoreni Balkan (Assessing & Streamlining the Potentials of the Open Balkan Initiative) pripremio je 3 studije:
Obrazloženje:
Poenta ZADATKA 2 je da svaka od ZB6 zemalja ima svoje karakteristike, te da konsekventno unutar i među zemljama postoje dispariteti, ali i sličnosti. Zato želimo da analiziramo disparitete i sličnosti u EU NUTS 3 regionima u zavisnosti od dostupnih podataka. Ideja je da s obzirom na OBI MoR i OBI sporazume i EU slobodu kretanja, pojedini NUTS regioni ZB6 zemalja mogu među sobom imati više sličnosti od drugih. Dakle, oni NUTS 3 regioni koji formiraju klastere, na primer, pokazuju sličnosti u pojedinim demografskim atributima i/ili pojedinim socio-ekonomskim atributima mogli bi da posluže kao platforma za efikasniju implementaciju EU slobode kretanja EU i ciljeva OBI MoR i OBI sporazuma. To ne znači da regioni sa većim disparitetima ne mogu postići iste ciljeve. To samo pokazuje da bi za regione sa više sličnosti politike mogle da se implementiraju efikasnije, jer imaju slične izazove. Onim regionima koji pokazuju veće disparitete verovatno će biti potrebno više resursa da bi postigli konvergenciju i smanjili nejednakosti.
Postoje tri dela ovog izveštaja o Zadatku 2:
Deo 1: Analiza dispariteta među zemljama: Desk istraživanje
U tomu 1 nalazimo da postoji interna migracija u urbane centre koji privlače stanovništvo. Koncentracija stanovništva u ZB6 zemljama nalazi se u opštinama sa populacijom do 30.000, na primer, 69% ukupnog stanovništva svih 491 opština. U Albaniji polovina stanovništva živi u 7 gradova sa više od 100.000 stanovnika, a na Kosovu, slično kao u Albaniji, polovina stanovništva živi u 8 od 38 opština. U Crnoj Gori 23 od 25 opština imaju do 50.000 stanovnika (polovina stanovništva živi u 4 od 25 opština). U BiH polovina stanovništva živi u 84% opština. Regionalni razvoj je organizovan na NUTS 3 nivou za potrebe planiranja u Severnoj Makedoniji, Albaniji i na Kosovu gde dispariteti opstaju već deceniju. U Srbiji se NUTS 3 koristi u svrhu administrativne dekoncentracije, dok za razvojne svrhe postoje četiri regiona.
ZB6 zemlje ne trguju mnogo među sobom kada se meri prvih pet trgovinskih partnera. Srbija je istaknuta kao izvoznik u sve ZB6 zemlje. Albanija ima visoku koncentraciju izvoza u Italiju (od 45%), slično kao Severna Makedonija u Nemačku (47%). Srbija i Albanija ne uključuju ni jednu zemlju ZB6 među svojih pet najvećih uvoznika. Izvoz i uvoz Srbije su u osnovi jednaki zbiru ostalih pet zemalja.
ZB6 konvergencija ka EU je spora. Naime, BDP zemalja ZB6 u PPS u odnosu na EU-27 porastao je sa 33% na 38% za 10 godina. Ovim tempom ZB6 će biti potrebno 70 godina da dostigne EU prosek (ako EU zadrži današnji nivo BDP-a 70 godina).
ZB6 zemlje su i dalje zarobljene u mediokratiji i postaju sve siromašnije. Što je još gore, ZB6 zemlje su u opasnosti da budu uhvaćene u zamku razvoja talenata (EU 2023). Starenje i smanjenje radno sposobnog stanovništva (obrnuta starosna piramida za Severnu Makedoniju, na primer) zajedno sa nedostatkom ekonomskog dinamizma u kombinaciji sa većim udelom NEET, kao i regioni koji doživljavaju značajan odlazak mladih ljudi, doveli su do smanjenja dostupnosti visokokvalifikovanih i mlađih radnika.
Regionalne nejednakosti unutar ZB6 zemalja otkrivaju da su na lokalnom nivou (posebno NUTS 3 nivou) nejednakosti manje izražene. To znači da bi davanje prioriteta regionalnom potencijalu na osnovu sličnosti u NUTS 3 regionima, umestio rešavanja konvergencije sa EU na NUTS 1 nivou moglo biti efikasniji izbor politike za stvaranje mogućnosti za izjednačavanje potencijala regiona, npr. fokus bi se mogao staviti na ekonomski rast koji je inkluzivan kako bi se osiguralo da se benefiti prošire na sve regione.
Deo 3: Analiza dispariteta zemalja: Klaster analiza
Sličnost regiona u zemljama Zapadnog Balkana uočena je korišćenjem klaster analize na NUTS 3 nivou disagregacije (tamo gde su podaci bili dostupni), navigacijom u određenim segmentima ekonomija Zapadnog Balkana koristeći jedan ili više indikatora za svaki segment.
Pored toga, analiza zasnovana na indikatorima ekonomske aktivnosti pokazuje klaster u kojem entiteti koji pokazuju veliko učešće poljoprivrede u privredi imaju nizak nivo BDP-a po glavi stanovnika, kao i nisko učešće ostalih analiziranih sektora u BDP-u. S druge strane, entiteti sa najvećim ukupnim BDP-om po glavi stanovnika, kao što je primećeno u glavnim gradovima Srbije, Severne Makedonije i Albanije, kao i u Crnoj Gori kao celini, vezuju se za visoko učešće trgovine, transporta i turizma u BDP-u. Drugi klaster pokazuje da entiteti u kojima dominiraju industrijska i građevinska delatnost generalno imaju natprosečan nivo BDP-a po glavi stanovnika. Ovi nalazi mogu biti važan faktor prilikom osmišljavanja ekonomskih politika na regionalnom nivou.
Pogledajte mape iz Klaster analize ovde: Mape
Pročitajte recenzije i pismo urednika za 3 studije Peer Review & Editor Letter o tomovima 1, 2 i 3
Kratka verzija tri studije u Executive summary formi.
EN